Din, Dindar, Dinci ve Deist Tartışması

 

 

Din, Dindar, Dinci ve Deist Tartışması 

 

Safter Tanık

 

Deizm; tek Tanrı inancını savunan, dinler ve öğretilerine karşı çıkan, beşeri kaynaklı, aklı esas alan felsefi bir düşünceye dayanır. 

Haliyle din değil, inanç şeklidir.

Son günlerde; ateizmin başörtülü üniversite öğrencileri arasında yayıldığı, imam hatipte deist öğrencilerin bulunduğu, bunun ciddiye alınması gereken bir boyuta ulaştığı iddia edildi.  Bu da; din, dindar, dinci, ateist ve deist tartışmasını gündeme taşıdı.

Bu konu; her ne kadar günümüzün ağır ekonomik ve siyasi olaylarını gölgede bırakma, yani gündemi değiştirme gibi görülse de, gözlem ile araştırmalar bunun dikkate alınmasını gerekli kılıyor. Görsel ve yazılı medyadaki tartışma ve açıklamalar da bunu gösteriyor.

Oysaki Türkiye; 80.000 camisi, sayısı bilinmeyen Kur’an Kursu, 100’e varan ilahiyat fakültesi, 1.452 imam hatip lisesi, 2.000’i aşkın imam hatip ortaokulu, yaklaşık 1,5 milyon imam-hatipli öğrencisi, cemaat-tarikatı, sokaktaki kılık-kıyafet, çok sayıda dini yayın ile şeklen dindar bir ülke görüntüsü veriyor. Böyle bir durumun ortaya çıkması ise ilginç bir olaydır.   

Dindar Gençlik Projesi, başarısız mı oldu?

Kendini İslamcı olarak tanımlayan yazarlar; “dindar gençlik isterken, karşımızda deist gençlik bulduk” diyor. Bunu da;  imam hatip liseleri eğitim ve öğretimindeki, kalite düşüşüne bağlıyorlar.


Sorun, eğitim-öğretim müfredatı ile mi ilgili?

İmam-hatip ortaokul ve liseleri; hem meslek, hem de genel eğitim ve öğretim veren bir müfredata sahiptir. Yani burada sadece imam-hatip yetişmez, burası aynı zamanda diğer liseler gibi farklı mesleki öğretim veren üniversitelerin alt yapını oluşturur. Bu da; dinci gençlik (Siyasal İslamcı Gençlik) yetiştirme gibi, bir hedefi akla getiriyor. Oysaki din, dindar ve dinci farklı anlam ve alanı olan kavramlardır.


Din nedir?

Din; Arapça kökenli bir sözcük, deyn kökünden geliyor, deyn sözcüğünün Türkçe karşılığı da “Borç” demek. Tabi ki burada; din sözcüğü ile kastedilen, Allah’a kulluk borcudur.

Deyyân; mutlak kudret sahibi, işlerin karşılığını veren, hikmetle yöneten, egemen olan, medîn; köle, medîne; şehir, cariye, temeddün; dinli, şehirli, medenî olma, tedâyün; borçlanma, diyânet; din ve millet anlamına gelen kelimeler de aynı kökten türemiş sözcüklerdir.


Kur’an’da Din Kavramı

Din sözcüğü; Kur’an’da, 92 yerde geçiyor.

Borç anlamına gelen deyn dışında; “en yüce kudrete teslim olma, itaat etme, boyun eğme”, “Âhiret, ceza, amellerin karşılığını verme günü”, “hüküm, âdet, şeriat ve kanun”, “Allah’ın gönderdiği Tevhid Dini” gibi farklı anlamları ifade ediyor.

En yüce kudrete teslim olma, itaat etme,boyun eğme; yalnız ve yalnız Allah’a kul olma, Âhiret günü; ceza ve mükâfat, hüküm, âdet, şeriat ve kanun; emir, yasak ve öneri, Allah’ın gönderdiği Tevhid Dini ise; dinin tek sahibi ve koruyucusu Allah olduğu anlamına geliyor.


Unsurları 

Din; Kur’an’daki anlamı, Hadis-İslam âlimlerinin tanım ve açıklamaları dikkate alındığında, aşağıdaki unsurları içerir. 

Dinin sahibi ve koruyucusu Allah’tır; peygamberler dâhil, hiçbir insan dinin sahibi ve koruyucusu değildir.
 
Peygamberler; vahiy yoluyla Allah’tan aldığı mesajı, insanlara tebliğ etmekle görevli kişilerdir.

Din, akıl sahibi insana hitap eder. Akıl üstüdür, ancak akıl dışı değildir, çocuklar ve deliler dinden sorumlu tutulamaz.

Dinde, zorlama yoktur; iman, insanın hür iradesine bırakılmıştır.

Din; insanı iyiye, güzele, doğruya çağırır. İnsanın “iyi insan” olmasını, dünya ve ahirette mutluluğunu hedefler.

Din; insanın özelliği ile başlangıç-sonu hakkında bilgiler verir, yaratılış gayesi ve yapmakla sorumlu olduğu görevleri hatırlatır.

Dinde, insanı iyiye-doğruya-güzele sevk etmede; değişmez, evrensel özellikte kurallar vardır.


Dinin muhatabı, insan mıdır?

Dikkat edilecek olursa; İslam’da, dinin muhatabı insandır. Yani, gerçek kişidir. Milletin en büyük teşkilatı olan, hükmi şahsiyet özelliği taşıyan devlet ve kurumlar ise dinin muhatabı değildir.


Neden?

Devlet ve kurumlar için “günah-sevap” diye bir şey yoktur. Ahiret gününde hesap verecek olan ise yöneticilerdir. Zira Kur’an’da; şuradan diğer bir ifade ile danışmadan (Şura Suresi 38. Ayet ile Ali İmran Süresi 159. Ayette), adaletli olmadan (Maide Suresi 8. Ayet ile Mümtehine Suresi 8. Ayette), emanetin ehline verilmesinden (Nisa Suresi 58. Ayette), yönetenlerin halktan geldiğinden (Nisa Suresi 59. Ayette), dinde zorlamaya başvurulmamasından (Bakara Suresi 256. Ayette) söz edilir, yönetenlerin de bunlara uymasını gerekli kılar.


Din-Şeriat Ayrımı

Ebû Hanîfe'ye nispet edilen “Kitab-ül el Âlim vel Müteallim” adlı eser incelendiğinde, O’nun din-şeriat ayrımına gittiği görülmektedir. Aynı şeyi, İmam Maturidi için de söyleyebiliriz.

Maturidi’ye göre; “tüm peygamberler aynı dinin, Tevhid dininin mensubudurlar. Din; değişmez, artıp eksilmez, tebdil, tahvil, tağyir,  edilmez. Şeriatlar ise tebdil, tağyir, neshedilmiştir. Peygamberlerin farklı farzları tebliğ etmeleri; din ile değil, şeriat ile ilgilidir. Eğer Allah'ın tüm emrettiklerini yapmak ve tüm yasaklarından kaçınmak din olsaydı; bu durumda Allah'ın emirlerinden her hangi birini terk eden veya yasaklarından birini çiğneyen, Allah'ın dinini terk etmiş, kâfir olmuş olurdu.”.


Dinin Genel Tanımı

Dinin, İslam dışında;  değişik inanç, kültür ve felsefi görüşe dayalı olarak, farklı birçok tanımı var. Bu da, dinin; genel olarak, tanımını zorlaştıran bir şey. Bununla birlikte; dinlerin, inanç-ibadet ve ahlak olmak üzere üç ortak yönü bulunuyor. Buna dayanarak; dinin, genel bir tanımı yapılabilir.

Din; genel olarak, “bir toplumun sahip olduğu inanç-ibadet ve ahlak kurallarının bütünüdür” şeklinde tanımlanabileceği gibi, “ insanın bir ya da birden fazla şeyi doğaüstü ve kutsal kabul etmesi, ona inanması, inancının sistematik kuralları içeren bir inanç sistemine dayanmasıdır” şeklinde de tanımlanabilir.

Dinlere göre bir farklılık arz etmekle birlikte, tüm dinlerde; insanın Tanrı’ya veya doğaüstü güçlere ya da çeşitli kutsal varlıklara inanması, iyi insan olması temel esastır.

Bunun için insana; Tanrı’ya, kendisine ve topluma karşı görevleri hatırlatılır, ibadetler ile kendisini disipline etmesi istenir.


Unsurları

Genel tanıma göre, dinin; Tanrı (yüce varlık), inanç ve inanç sistemi olmak üzere üç unsuru vardır.


Tanrı (yüce varlık)

Tanrı (yüce varlık) varlığı; tüm dinlerin, odak noktasını oluşturur.

Tek tanrılı dinlerde ”kitabi”; yüce varlık, tektir ve Tanrı ya da Yaratan adı ile anılır. Çok tanrılı dinlerde ise; yüce varlık, birden fazladır ve temsil ettiği şeye (örneğin; savaşa, berekete, aşka v.b.) göre isim alır.


İnanç

İnsanın, tek tanrılı dinlerde; Tanrı’ya, çoktanrılı dinlerde ise tanrılara inanmasıdır. İnançtan yoksun bir din olamayacağı gibi, bir dine bağlılık da olamaz. Haliyle inanç; hem dinlerin, hem de buna bağlı olanların varlık sebebidir.


İnanç Sistemi

Dünyada; yazılı ya da yazısız, kuralları bulunmayan bir din var olmamıştır. Nasıl ki, İslam’da; insanın Allah’a, kendisine ve topluma karşı görevleri ve bunu düzenleyen iman, ibadet ve ahlak kuralları var ise, tüm dinlerde de başta iman olmak üzere ibadet ve ahlak kuralları vardır.

Kısaca, inanç sistemi; insanı iyi insan olmaya yönelten, Allah’a-kendine ve topluma karşı görevlerini hatırlatan, iman-ibadet-ahlaki kuralları içeren bir sistematiğe sahiptir. İnanç sisteminin esasları da; “değişmez, değiştirilemez, değiştirilmesi bile düşünülemez kurallar” hükmündedir.

Örneğin, İslam’da; Tevhid inancı (hiç bir benzer, denk, eş ve ortak koşmaksızın Allah'ın birliğine iman etmek), Hristiyanlıkta; Teslis inancı (üçleme, üçlü birlik, Baba, Oğul/ İsa, Kutsal Ruh) olmazsa, olmaz inanç esaslarındandır.

Genel anlamda, İslam’ın; diğer dinlerden farkı, Tanrı tanımı, şirk ve eşitlik konusundadır.


İslam’ın Tanrı Tanımı

İslam’da; Tanrı tanımı, Tevhid inancına (hiç bir benzer, denk, eş ve ortak koşmaksızın Allah'ın birliğine iman etmek) dayanır.


Şirk

Şirk sözcüğü; Arapça kökenli bir sözcük, “Allah’a eş, ortak koşmak” demek.

Tevhid inancının zıttı, bir anlam taşır. Haliyle iki müstakil İlah’a inanan,  Allah’ın “bir” olduğunu kabul etmekle birlikte O’nun ilahlardan mürekkeb olduğuna inanan, Allah’ın “bir” olduğunu kabul etmekle beraber Allah’a yakınlık için aracılara başvuran şirk içindedir.


Eşitlik

Fatiha Suresi’ni her okuduğumuzda, “Ancak sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz” diyoruz. Bu da; yalnız ve yalnız Allah’a boyun eğmeyi, yalnız ve yalnız O’ndan af ve istekte bulunmayı ifade eder.

Hiç kimse, diğerinden üstün değildir. Allah’tan af-istekte bulunmada, Hristiyanlıkta var olan ruhban sınıfı gibi aracı bir sınıf yoktur. Farklılık ise sadece Allah indinde söz konudur. Bu da takva ile ilgilidir.


Takva, nedir?

Sözlük anlamı; çekinmek, sakınmak ve korkmaktır.

Takva sahibi olana, “Muttaki” denir. Bunun Kur’an’daki tanımı ise “bunlar, Allah’ın emir ve yasaklarına uyarlar, iyi-güzel-faydalı iş yaparlar” şeklindedir.


Dindar, kimdir?

Allah’ın emir-yasaklarına uyan, iyi-güzel-faydalı işler yapandır. Şekil, sözde değil, özde bir tutum ve davranış ortaya koyandır.


“Din; insanın, iyi insan olmasını sağlamıyor” diyen var.

İman etmede, “emin olmak” vardır. Bu da; insanın, ahirette hesap vereceğinden, ceza göreceğinden şüphe duymamasıdır. Ahirette hesap vereceğinden, ceza göreceğinden emin olanın ise kötülükten sakınacağı bir gerçektir. Buna rağmen kötü olması; din ile ilgili değil, insanın kendisiyle ilgilidir. Hukuk, müeyyide bunun için vardır.


Dinin, hukuktan farkı nedir?

Dinde; ceza ve mükâfat, ahirette verilir. İnsan iradesi üzerinde bir etkisi vardır, cebri yaptırımı içermez. Cebri yaptırımı içeren ise hukuk sistemidir. Hukuk sistemi; dini referans olarak alsa bile, beşeri düşünce ile şekillenir, haliyle beşeri kaynaklıdır. 

 
Deizm, din midir?

Deizm; Latince Tanrı anlamına gelen “Deus” sözcüğünden türeme bir sözcük, Türkçe karşılığı “Yaradancılık” demek, “Tanrıcılık” gibi.


Deizme göre;

“Bütün varlıkları var eden-yaratan bir Tanrı vardır. İnsan; bu Tanrı’yı, akıl ile bulabilir.

Tanrı-Yaradan; bütün varlıkları var etmiş, evrenin işleyiş kurallarını belirlemiştir.

Evrenin işleyişi; Tanrı’nın koyduğu kurallara dayanır, Tanrı’nın evrene sürekli müdahalesi diye bir şey yoktur.

Tanrı; peygamber, kutsal kitap göndermemiştir. Zira insan; “neyin doğru, neyin yanlış” olduğunu, Tanrı’nın verdiği akılla anlayabilir ve belirleyebilir. Bunun için de vahye, peygambere, kutsal kitap ve dine ihtiyaç yoktur.

Esas olan, “İyi İnsan” olmaktır.

İnsan, ahlaki kurallara uymakla yükümlüdür. Uymakla yükümlü ahlaki kuralları aklı ile keşfedebilir.

Günah-sevap değil, iyi ve kötü vardır. İyilik yapan, “iyilik”, kötülük yapan “kötülük” bulur.”.

Ölüm sonrası ile ilgili bir görüşü yoktur. Ahiret, günah, sevap, cennet, cehennem, mucize,  keramet vb. kavramlara yer vermez.

Deizm; felsefi alanda, “aklın bugün doğru kabul ettiği, yarın yanlış olabilir. Ahlakın kaynağı, vicdan-toplum-dindir” şeklindeki karşıt bir görüşün eleştiri konusu olmuştur.  
 
Kısaca; tek Tanrı inancını savunan, dinler ve öğretilerine karşı çıkan, beşeri kaynaklı, aklı esas alan felsefi bir düşünceye dayanır. Haliyle din değil, inanç şeklidir.

Aynı şeyi; “Evren Tanrı’dır, ya da her şey Tanrı’nın bir parçasıdır” diyen Panteizm ile “evren Tanrı’nın eseridir, her şey Tanrı’dan oluşmuştur. Evren ve varlık gelişim ve değişime tabidir, evrim ile de tekrar O’na dönüşecektir. Ruhun tek amacı ise tekâmül ile Tanrı’ya dönmektir ” görüşünü savunan Panenteizm gibi iki mistik düşünce için de söyleyebiliriz. 


Sorun; din adamının, yetersizliği ile mi ilgili?

“Gençler; cevabı, yetersiz ve tutarsız buluyor” diyen var.

Bizde; din bilimci, eksikliği hissediliyor.

Din bilimi; konusu din olan, bir bilim dalıdır. Bu da; karşılaştırmalı din, din felsefesi, din psikolojisi, din sosyolojisi ve dinler tarihi olmak üzere beş ayrı daldan oluşur.

Dini konular ile ilgili bilim dalına; bizde İlâhiyat, Batı’da Teoloji, ilahiyat konusunda uzmanlaşan kişiye de, bizde İlâhiyatçı, Batı’da ise Teolog deniliyor. Yalnız din bilimci ile ilâhiyatçı/teolog birbirinden farklı şeylerdir.

İlâhiyatçı/Teolog; dine vahiy eksenli bakarak açıklama getirmeye çalışırken, din bilimci; vahiyi dikkate almakla birlikte, sosyal bilimler perspektifi içinde, bir dini veya tüm dinleri anlamaya ve açıklamaya çalışır.

Türkiye’de; sosyal bilimler disiplini içinde, İslam dini ile ilgili bilimsel çalışmalar Cumhuriyet ile başladı. Ziya Gökalp, Hilmi Ziya Ülken ve Erol Güngör ise bu alanda öne çıkan isimlerdir. Ancak; sosyal bilimler perspektifi çerçevesindeki dini çalışmalar, Batı ile kıyas edilemeyecek kadar azdır. Bu da; din biliminin ilâhiyat alanı içinde yer almasından, bir destek konusu gibi görülmesinden kaynaklandı.

Son dönemde; din biliminin konusu olan derslerin, ilahiyat öğretim programından birer-birer çıkarılması ise aklı dışlayan İslam anlayışının öne çıkması ile ilgilidir.

Kısaca; İslam’ın felsefe-mantığını, diğer dinler ile farklılığını, ateizm ve deizm gibi felsefi akımların görüş-metodunu bilmeden, tatminkâr bir cevap vermek mümkün değildir.

 Hanefi mezhebinin itikadi imamı olan Maturidi’ye göre;

“Asıl iman; Hak-hakikati, sağlam bilgi ve delili ile bilmekle olur. Bunun dışındaki iman ise Taklidi İmandır.

Asıl iman sahipleri; hür, bilen ve aklı kullanan insanlardır. Bunların; doğru yoldan, saptırılması da mümkün değildir.

Taklidi iman sahipleri; hürriyet, bilgi, düşünceden yoksun kişilerdir. Bu nedenle bunlar; her zaman, başka bir dinin mensubu tarafından, doğru yoldan saptırılma tehlikesi altındadır.

Bilmek, mümin olmak için yeterli değildir. Zira bir şeyin mahiyetini bilmek; onu tasdik etme anlamını taşımaz. Bu nedenle bilgi ve iman farklı şeylerdir. Ancak; bilgi, kalple tasdikte önemli bir rol oynar. Zira inkârcılığın bir nedeni de cehalettir.”.

Gence; “iman inanma işidir” demek, soruya “Kur’an ya da Hadiste var veya yok” şeklinde cevap vermek yanlış bir yaklaşımdır. Zira Kur’an’da var olan delilleri, akli delillerle desteklemek gerekir.

 Nasıl?

Allah’a inanmayanlara göre; “Kur’an, Hz. Muhammed tarafından kaleme alınan bir kitaptır”. Bu da; Kur’an’ın, zaman içinde bilim ile çelişeceği varsayımına dayanır.

Oysaki Kur’an’ın bilimle ilgili ayetlerine baktığımız zaman, aradan 1400 yıl geçmesine rağmen, Kur’an ile bilim arasında bir paralellik olduğunu görüyoruz.


Delil -1-

Göğü, gücümüzle Biz kurduk; şüphesiz biz onu genişleticiyiz (Zariyat Suresi 47. Ayet Kur’an Meali/ Bekir Sadak).

Evrenin boyutu konusu; tarih boyunca, birçok düşünürün kafasını yoran bir konu oldu. Haliyle; birçok kişi tarafından, “çözülemez bir problem” olarak kabul edildi.

Birçok kişinin çözülemez bir problem şeklinde kabul ettiği bu konu; 1920’li yıllarda Georges Lemaitre ve Alexander Friedmann’ın, evrenin teorik olarak genişlemesi gerektiğini ileri sürmesiyle dönüm noktasına ulaştı. Bu görüş; Hubble’ın teleskop gözlemleriyle doğrulandı, bundan sonraki tüm gözlem-bulgular da bu görüşü destekledi.
Hz. Muhammed’in; astrofizikçi olduğunu, o dönemde çok donanımlı bir teleskopa sahip bulunduğu, ya da bunu rastgele söylediğini kabul etmek mümkün değildir. Haliyle bu, bir Allah kelamından başka bir şey olamaz.


Delil -2-

İnkâr edenler,  gökler ve yer yapışıkken onları ayırdığımızı ve bütün canlıları sudan meydana getirdiğimizi bilmezler mi? İnanmıyorlar mı? (Enbiya Suresi 30. Ayet Kur’an Meali/ Diyanet İşleri-eski)  

Lemaitre ve Friedmann’ın genişleyen evren modelini; geriye doğru işlettiğimizde, yerin ve göğün bitişik olduğu bir durum ortaya çıkar. Bu durum; Big Bang (Büyük Patlama) teorisi ile doğrulanırken, buna karşı yapılan itirazlara da bilimsel delillerle cevap verildi.

Enbiya Suresi’nin 30. Ayetindeki “gökler ve yer yapışıkken onları ayırdık” söz ile Big Bang teorisinde ortaya konan evren modeli arasında bir paralellik vardır. Bu Ayetin işaret ettiği evren modeli; aynı zamanda, “Evren/madde ezelidir ve her şeyin tek kaynağıdır” iddiasını da çürüten bir modeldir.

Felsefe ve bilimin temel konusu olan bu konuda, Kuran’dan önceki hiçbir kaynakta da bir açıklama yoktur.


Delil -3-

Sonra, duman halinde bulunan göğe yöneldi, ona ve yeryüzüne; “İsteyerek veya istemeyerek buyruğuma gelin” dedi. İkisi de; “ isteyerek geldik” dediler. (Fussilet Suresi 11. Ayet Kur’an Meali/ Bekir Sadak)

Bilimin; 20 yüzyılda, keşfettiği bir şey de evren ve dünyamızın bir gaz evresinden geçtiğidir. 1400 yıl öncesinin imkânları ölçüsünde, çıplak gözle evrene bakan bir kişinin; evrenin geçmişte bir gaz evresinden geçtiğini bilebilmesi ise mümkün değildir.

Kur’an’da; bahsi geçen konular dışında, fen ve sosyal bilimler ile ilgili birçok ayet vardır. Ancak; Kur’an, bilim ile ilgili her şeyin bulunmaya çalışıldığı bir kitap değildir. Kur’an; insanın, bilimle; Allah’ın koyduğu kanunları keşfetmesini teşvik eder.

Kur’an’da; insan karakterine, ferdin toplum-devlet ile olan ilişkilerine de yer verilmiştir. Ancak; Kur’an, bir psikoloji-sosyoloji-siyaset kitabı değildir. Kur’an; insanın iyi bir insan olması için yapması gerekenleri, görevleri ve emir ile yasakları bildirir.

Nakli deliller dışında; Tanrı’nın varlığını kabul eden düşünürlerin, ileri sürdüğü akli deliller de vardır.

Ne gibi?

Bu konuda; ontolojik, kozmolojik, düzen ve amaç gibi öne çıkan üç kanıttan söz edebiliriz.


Ontolojik Kanıt

“Tanrı; mutlak olarak mükemmel, kendisinden daha mükemmeli tasavvur edilemeyen bir varlıktır. Tanrı yoktur demek; O’nun, mutlak olarak mükemmel bir varlık olmadığını söylemek anlamına gelir.  Bu da; var olma niteliğinin, eksilmesi demektir. Noksan bir varlığın,

Tanrı olması ise düşünülemez.”.


Kozmolojik Kanıt

“Her şey, kendinden önce gelen bir şeyin sonucudur. Hiç bir şey; bir neden olmadan, var oluşa gelemez.

Evrenin var olduğunu biliyoruz. Bundan yola çıkarak; sebep-sonuç ilişkisi kalıbında, geriye doğru gittiğimizde, ilk nedene varırız. Bu ilk neden de Tanrı’dır.”.

Ateistlerin, “O nerden geliyor” diye bir sorusu vardır.

İlk nedenin; nedeni olamaz, zira kendisidir. Kaldı ki bu soruyu soralım, sonsuza kadar da soralım; varacağımız “yok” değil, “var”dır; zaman ve mekândan münezzeh Allah’ın varlığıdır.


Düzen ve Amaç Kanıtı

“Doğal dünyada, etrafımıza baktığımızda; her şeyin kendi işlevini yerine getirecek şekilde, en ince ayrıntısına kadar tasarlanmış olduğunu görüyoruz. Bu, tesadüf eseri olamaz. Haliyle bir Yaratıcının, varlığını gösterir.”.

Bu arada, Tanrı’nın varlığını reddeden ateist düşünürlerin; kötülük, madde ve ahlaki gerçekler gibi, sık-sık dile getirdiği üç kanıttan söz etmek istiyorum.    


Kötülük Kanıtı

“Tanrı iyidir, iyi bir Tanrı kötülüğe engel olmak ister, her şeye gücü yeten Tanrı kötülüğe engel olabilir, kötülük vardır, o halde İyi ve Her Şeye Gücü Yeten bir Tanrı yoktur.”.


Eleştiri      

Kötülüğün varlığı, İyi ve Her Şeye Gücü Yeten bir Tanrı’nın yokluğu anlamına gelmez. Zira buna karşı; “Tanrı olmasaydı, iyi-kötü olmazdı” diye bir mantıkta ileri sürmek mümkündür.

Nasıl?

İyi-kötüden söz etmeden önce; iyi ve kötünün tanımını yapmamız, sebep-sonuç ilişkisi üzerinde durmamız gerekir. Aksi halde; akla gelen her şeyi, iyi-kötü kalıbında değerlendirmiş oluruz.

Örneğin, balığın balık yavrusunu yemesi; balık için “iyi”, balık yavrusu için de “kötü”dür. Ancak; böyle bir olay olmasaydı, denizler balık ile kaynar, doğal denge alt üst olurdu.

Bir de; burada, iki şey için iki farklı iyi ve kötü tanımı vardır. Bu da; iyi ve kötü tanımını, tanımsız kılar.  

Kastedilen; insanın insana kötülük yapması ise, burada da insanın hür iradesi ortaya çıkar.

İnsan; akıl ve hür iradesi ile iyi veya kötüyü tercih edebilir. Dünyanın; insan için, sınav yeri olmasının nedeni de budur.

Kötülük olmasaydı; dünya bambaşka bir alan olur, iyi ve doğrunun bir anlamı olmazdı.

İyi ve kötü tanımının temelinde ahlak vardır. Akıl-vicdan, toplum ve din de bunun kaynağını oluşturur. Haliyle evrensel kurallar hariç; bir toplumda iyi olarak kabul gören bir şey, başka bir toplum için de kötü olabilir.

Kastedilen; deprem, yangın, sel, salgın hastalık, savaşlar ise bunun felaket dışında hayır doğurduğu da bir gerçektir. Zira bu tür olaylar; insanı araştırmaya, tedbir almaya zorlar. Bu da düşünürleri, mucitleri, kahramanları doğurur, medeniyetin yolunu açar.

Savaşların çoğu, “din savaşıdır” sözü de yanlıştır. Çünkü çoğu savaşın nedeni, hâkimiyet mücadelesi ile ilgilidir.
 

Madde Kanıtı

“Tüm canlı-cansızlar, maddeden meydana gelmiştir ve bir Yaratıcısı yoktur.”.


Eleştiri  

O zaman da adama; maddenin aklı var mıdır?

İnsan sadece atom ve moleküllerden oluşuyorsa, “akıl nerden geliyor” diye basit bir soru sorarlar.


Ahlaki Gerçekler Kanıtı

“ İnsanın, Tanrı tarafından belirlenmiş bir özü yoktur. İnsan, özünü kendisi oluşturur. Nasıl olmak istiyorsa öyle olur. İnsanın özgürlüğü, ancak Tanrı var olmadığı zaman söz konusu olabilir.”


Eleştiri

İnsan; hür iradesini ortaya koymada, Allah’ın kendisine bahşettiği akıl-vicdan gibi iki kontrol programına sahiptir. Bağlayıcı değerler olmadan da ahlak olmaz. Bunun kaynağı ise akıl-vicdan, toplum ve dindir.

Sorun, ekol ve metot ile mi ilgili?  

Din eğitim ve öğretim kadrosu, farklı ekol-metoda sahip kişilerden oluşuyor. Din konusuyla ilgili açıklamada; çoğu nakil (Kur’an ve Hadis) ile yetinirken, bazısının ise nakli delilin yanı sıra akli delil de ortaya koyduğu görülüyor.

Neden?

Tabi ki bunun tarihi bir derinliği ve kökeni var.

Peygamber’imizin vefatıyla, “Halife kim olacak” sorusu ile bir tartışma başladı.

Hz. Ebubekir’in halife olması ile bu tartışma bitmiş gibi görülse de; ardından gelen Hz Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin öldürülmesiyle zirveye ulaştı. İslam Dünyası’nda; Hz Ali taraftarı, Muaviye taraftarı ve Hariciler şeklinde bir ilk bölünme yaşandı.

8. Yüzyıl; İslam Dünyası’nda, düşünce fırtınasının esmeye başladığı bir yüzyıl oldu.

Felsefede; Tabiiyyun (Tabiatçılar), Dehriyyun (Maddiyyun), Meşşailik, İhvan-üs-Safâ-Hıllan-ı Vefâ, İşrakilik, Bâtınîlik, Sufizm vb felsefi akımlar ortaya çıktı.

İslam Dünyası’nda, ilk dini tartışma; hicretten bir asır sonra,  mescitlerde yapılan kader konusu ile başladı. Bu tartışma, çeşitli din ve kültürlerden gelenlerin; kendi inancında olup Kur’an’da açık ya da cevabı olmayan soruları ile gelişme gösterdi, felsefi akımların öne çıkmasıyla da doruk noktasına erişti. Buna cevap verme ile yanlışları ayıklama ise Kelam İlmini doğurdu.

Başlangıçta; Kelam ilminin konusu, Allah’ın varlığı ve sıfatları ile ilgili idi. Daha sonra; özellikle İmam Gazali ile birlikte, tüm itikadi konular-felsefi kavram ve teoriler, Kelam ilminin konusuna dâhil edildi.

İspatta; nakli (Kur’an ve Sünnet) ve akli delile yer verme ile öncelik sırası da Selefiyye, Eşarilik, Maturidilik, Mutezile gibi itikadi ekollerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bunun yanı sıra, Sünni ve Şii çevrede; İslam dışı kabul edilmiş Cebriyye, Müşebbihe, Mücessime ekollerinden de söz edebiliriz.

Fıkhi alanda ortaya çıkan; “bir konuda Kur’an ve Sünnet’te hüküm yoksa ne yapılacak” soru ve tartışması, Ehl-i Hadis ve Ehl-i Rey gibi iki farklı ekolü doğurdu.

Problemim çözümü ve dini hüküm ortaya koymada, Hadis taraftarları; (Ehl-i Hadis) hadislere ağırlık verirken, Ehl-i Rey taraftarları ise; Kur’an ve Sünnet çerçevesinde akla ve mantığa başvurdu.

Ehl-i Hadis’te; İmam Maliki, Ehl-i Reyde ise İmam-ı Azam Ebu Hanife öne çıktı. Hanefi, Şafi, Maliki, Hanbeli, Evzai, Sevri, Taberi, Zahiri fıkhi mezhepleri doğdu. Yalnız bunlardan ilk dördü günümüze kadar geldi, diğerleri ise tarihe karıştı.

9. Yüzyılda; Kur’an ve Sünnet esası, Ehl-i Sünnet kavramını doğurdu.

Şii çevredeki imam,  imamet ve itikadi konulardaki tartışma; Zeydilik (Beşçiler), İsmaililik (Yediciler), On iki İmamcılar/Caferilik (Onikiciler) kolları ile alt kollarını doğurdu.     
11. Yüzyıl; fıkhi mezheplerin gelişimini tamamladığı, Sünni Doktrinin ortaya konduğu, Ehl-i Sünnet alanının belirlendiği bir yüzyıl oldu. Bu sonuçta; İslam birliğini hedefleyen Selçuklu Sultanı Alp Arslan, Eşari ekolünden gelen Vezir Nizamülmülk ile Nizamiye Medreseleri başına getirilen Gazali gibi üç isim öne çıktı    
  
Eşarilik ve Maturidilik, Ehl-i Sünnet’in iki kelam ekolü haline geldi Ancak; akılcılığı dikkati çeken Maturidilik, nakilci görüntü sergileyen Eşariliğin gölgesinde kaldı.

Yavuz Sultan Selim’in, hilafeti Mısır’dan devralıncaya kadar olan dönemde; Selçuklu ve Osmanlı medreselerinde, Eşari kelamı önde tutuldu ise de, Maturidi kelamına da yer verildi. Bundan sonra ise; Eşari kelamı, hâkim bir konuma geldi.

1738’de Arabistan’da dini-siyasi hareket olarak çıkan Vahhabilik, 1927’de Suudi Arabistan’ın kurulması ile itikadi bir mezhebe dönüştü.

Osmanlının çöküş seslerinin gelmeye başladığı 19. yüzyılın sonuna doğru, entelektüel çevre içinde; “daha çok Kur’an, bazen de Sünnete dönme” şeklinde, İslam anlayışının gelenekçi-mezhepçi yapısından kurtarılması, “Şeriat Düzeni” adı altında hakiki bir İslam toplumunun oluşturulması amaçlı siyasi bir düşünce akımı doğdu.

Cemalettin Afgani-Muhammed Abduh ve Reşit Rıza ise “İslamcılık” adı verilen bu düşünce akımının öncüsü oldu.

Müslüman ülkelerin Batı siyasi-iktisadi nüfusundan kurtulmasında, Cemalettin Afgani; siyasi devrim-İslami canlanma ve ıslahatın gerekli olduğunu savunurken, Muhammed Abduh; bunun eğitim-toplumsal dönüşüm yoluyla olacağını savundu. Farklı iki strateji ise; Devrimci ve Pasif olmak üzere iki Selefi grubu doğurdu. Ayrıca Halifeliğin yeniden tesis edilmesinin gerekli olduğunu savunan, “Yenilikçi Selefiler” diye isimlendirilen bir Selefi grubu ortaya çıktı.

İdeolojik anlamdaki İslamcılık; Osmanlı siyaseti, ulema-aydın, cemaat ve tarikatlarda alan buldu, halkın din kültüründe bir değişime yol açtı.


Din kültürü nedir?

Çoğu kişi, din ile din kültürünü birbirine karıştırır. Oysaki din ile din kültürü farklı anlam ve alanı olan kavramlardır.

Din; vahiy kaynaklıdır, Allah’ın; Kur’an ile bildirdiği tavsiye, emir ve yasakları içerir, dinin yapı ve kapsamını belirler, değişmez bir özelliğe sahiptir.

Din kültürü ise; Kur’an ve Hadis’in yanı sıra imam-şeyh-âlim-müçtehit vb. kişilerin dine ilişkin düşünce-yorum-tefsir-kabul-kural-içtihadı içerir, çoğu kez beşeri kaynaklıdır, değişime tabidir, halkın geneldeki İslam anlayışı ile pratiğini ifade eder.

Cumhuriyet ile birlikte; din eğitim ve öğretiminde, Hanefi-Maturidi çizgideki bir İslam anlayışı benimsendi. Ancak; bu, Siyasal İslamcı aydın ve ulema ile cemaat-tarikat alanında kabul görmedi.

Neden?

Bunun; birçok sebebi var ise de, Maturidi’nin hilafet ve tasavvufa olan bakışı da önemlidir. Maturidiliğin; Selçuklu ve Osmanlı’da, Eşarilik gölgesinde kalmasının nedeni de budur.

Nitekim Maturidi’ye göre;   
    
“İmamların Kureyş’ten olması; ister Peygamber’in sözü, isterse sahabenin tercihi olsun; bu dini temele değil, siyasi ve sosyolojik bir temele dayanır. Hilâfetin, Kureyş'e tahsisi ise; dini açıdan değil, siyasi ve sosyolojik açıdan doğrudur.”.

“İlham, keşf (kalbe doğan bilgi) ve sezgi ile elde edilen bilgi doğru bir bilgi değildir. Eğer iddia edildiği gibi, bu bilginin kaynağı; tek bir varlık, diğer bir ifade ile Allah olsaydı, aynı sonucun çıkması ve kişilerin birbiri ile çelişkiye düşmemesi gerekirdi.”.
Dindarlaşmıyor. Dincileşiyor, Araplaşıyoruz!   

Din kültürümüz, yakın dönemde; biri Mısır, diğeri de Suudi Arabistan kaynaklı İHVAN İslamcılığı ile Vahhabiliğin etki alanına girdi.

İHVAN İslamcılığı ve Vahhabilik, Siyasal İslamcı aydın-ulema ile cemaat-tarikat çevresinde alan kazandı.

Türk İslam anlayışına sırtını dönen Siyasal İslamcı aydın-ulema; din kültürümüzü, bu ekollerin teori ve pratiği ile doldurdu.  

Dinin siyasallaşması, lidere kutsiyet atfedilmesi, anlı şanlı bazı ulemanın tuhaf karşılanan sözleri, Arapçanın kutsallaştırılması, din kültürümüzde yerleşmiş Türkçe sözcüklerin terk edilmesi, cami adabının değişmesi, ezan-kamette yeni bir üslup ile karşılaşılması, bayanlarda Suudi giyim tarzına rastlanması, özde değil şekil ve sözde bir dindarlık da; bunu gösteriyor.

Arapça ve Arap alfabesine kutsiyet atfedilmesi, dünde yok muydu?

Arapçanın kutsallaştırılma tartışmasının, tarihi bir derinliği vardır. Zira Kelam ilminin bir konusu olan; “Kur’an kadim mi (ezeli), mahlûk mu (yaratılmış)” tartışmasının arka planında, Arapçanın kutsallaştırılması ve Arapçanın kutsallaştırılmasına olan karşı çıkış vardır.

Haliyle Arapça ve Arap alfabesine kutsiyet atfedilmesi, tabi ki dünde vardı. Günümüzde ise bunun tekrar öne çıktığı görülüyor.

Sonuç olarak, dinin siyasallaşması; dini din olmaktan çıkarır ideolojiye dönüştürür, faturayı dine çıkartır, Ateizm ve Deizmi yaygın hale getirir, cemaat-tarikat-mezhep hatta yeni bir din üretir. Dinler-mezhepler tarihi de bunun örnekleri ile doludur.
 


  http://www.haberiniz.com.tr/yazarlar/safter-tanik/din-dindar-dinci-ve-deist-tartismasi-440442m.html

http://www.haberiniz.com.tr/yazarlar/safter-tanik/din-dindar-dinci-ve-deist-tartismasi-2-440479m.html