Karamanoğlu Beyliği (1256-1487)
Ülkesindeki resmi dili Türkçe yapan beylik :
Karamanoğullarının kökeni Azerbaycan’dan Sivas’a göç eden Hoca saadettin’in oğlu Nur-i Sufi’ye dayanmaktadır. Buradan Torosların eteğinde olan Larende kasabasına gelip yerleşmişlerdir.Karamanoğulları Oğuzların Avşar boyundandırlar. Nur-i Sufi’nin oğlu Kerimeddin Karaman Bey 13. yüzyılda buradan başlamak üzere Kilikya bölgesinin büyük bir kısmında güç sahibi olmuş. bunun üzerine Anadolu Selçuklu Devleti sultanı I. Alaeddin Keykubad tarafından bölgenin beyi olarak atanmıştır.
1403 yılında Timur’un Anadolu seferi sırasında Timur’a bağlılığını sunan beyliğin yönetmi bizzat Timur tarafından Karamanoğlu Mehmet Bey’e verilmiştir.
1- Karamanoğulları Beyliği adını kurucusu Karaman Bey’den alır. Devlet yapısını 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kurmuşlardır. 16. yüzyıla kadar aralıklarla idari yapılarını koruyabilmişlerdir.
2- Karamanoğulları Beyliğini kuranlar, Avşar Boyundan Türkmen aşiretleridir.
3- Kuruldukları bölge, Toros Dağlarının kuzey yamaçlarıdır. (Mut – Karaman arasındaki bölge)
4- Bu bölgeye Moğol İstilasından kaçarak yurt edindikleri Sivas – Kars ekseninden gelmişlerdir.
5- Son derece savaşçı, mücadeleci ve başkalarının hükümranlığını reddeden bir felsefeleri bulunmaktadır. Anadolu Selçukluları, Moğollar, Ermeniler ve son olarak Osmanlılarla sürekli mücadele yürütmüşlerdir.
6- Göçebe bir toplumdur, yerleşik hayata geçmeleri çok sonralara rastlar.
7- Avşarlar, İslamiyetle geç dönemde tanışan ve Anadolu’ya yerleşme döneminde İslamı seçen, Şaman inanışlarını uzun süre kaybetmeyen bir boydur. 8- Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlılarla mücadelelerinin bir boyutu da tarikat farklılığındandır. Anadolu’yu kasıp kavuran Babai ayaklanmasında Avşarlar’ın önemli rolü vardır.
9- Başlangıçta Şamanizm’den izler taşıyan bir İslam tarikatı olan Babaizme tabi olan Avşarlar, daha sonra tarihin akışı içinde farklı inanışlara bölünmüşlerdir.
10- Timur İmparatorluğu döneminde Osmanlılar’a karşı yakın ilişki içine girdikleri Şiiliğin etkisine giren Avşarlar olmuştur. Ancak Anadolu’ya tekrar hakim olan Osmanlılar, Şii Avşarları doğuya sürmüşlerdir.
11- Osmanlı hakimiyetiyle birlikte Konya – İçel – Antalya – İç Batı Anadolu’da kalan Avşarlar zamanla sünnileşmiştir.
12- Avşarlar’ın bir bölümü, Anadolu merkezli bir İslam inanışı olan Aleviğe geçmiştir.
13- Hristiyanlaşmış Karaman Türkmenleri Niğde – Kayseri – Nevşehir civarında otururlarken sonradan mübadele ile Yunanistan’a gönderilmişlerdir.
14- Balkan Türkleri’nin önemli bölümünün Karamanoğulları kökenli olduğuna dair bir genel kanaat olmakla beraber bu düşünce tam olarak doğru değildir.
15- Avşar Türkleri’nin Balkanlar’a yerleşmesi, çoğunlukla Cem Sultan olayı ile birlikte Osmanlı’nın sabrının taşması ve buralara zorunlu iskan edilmeleri ile olmuştur. Çoğunlukla Tuna Irmağı boylarına, Kosova’ya ve Makedonya’ya yerleştirilmişlerdir.
16- Erken dönemde Balkanlar’a yerleştirilen Türkmenler’in çoğu, Osmanlı Topraklarına geçerken belki bir nesil kadar Anadolu’da yer arayan obalardan oluşur. Bunların önemli bölümü, Avşar olmadıkları halde Karaman topraklarında göçerlik yaptıktan sonra Rumeli’ye geçmişlerdir. Bu nedenle üzerlerinde Karaman tesiri vardır.
17- Rumeli’de yerleşen Türkmenler, çoğunlukla derviş kültürüyle yaşayan göçerlerdi. Babailik’ten beslenen bir inanışları vardı. İran üzerinden geçtikleri için Şiiliğin de inanç sistemlerinde izleri vardır. Bu nedenle gerek Rumeli Türkleri arasında, gerekse sonradan müslüman olan Arnavut, Boşnak ve Pomaklar’da Bahailik’ten gelişen bir inanç sistemi olan Bektaşiliğin önemli etkisi yadsınamaz.
18- Samsun bölgesindeki mübadil Türkler, daha ziyade Sarışaban – Drama bölgesinden gelmişlerdir. Burası Rumeli’ne geçiş yolu üzerinde kaldığı için birçok değişik etnik Türkmen aşiretinden izler taşıyor olabilir. Ancak erken dönemde fethedilmiş bölgeler olduğu için Karamanoğulları’nın Cem Sultan olayı nedeniyle zorla iskan ettirilmiş kollarından olması ihtimalinden çok Rumeli’ne ilk yerleşen göçer Türkmenler’den olma ihtimali güçlüdür.
19- Ayrıca Sarışaban – Drama bölgesinin büyük çoğunlukla Sünni inanışa sahip olduğu dikkate alınırsa Bahai – Bektaşi çizgisinden beslenen Avşarlar’dan çok diğer Türkmen boyları (örneğin Kayı Türkmenleri) akla gelmektedir.
20- Herşeye rağmen, Balkanlar’a iskan konusundaki Osmanlı’nın erken ve geç dönem kayıtlarının iyice incelenmesi gerekir. Bu konu tarih bilimi için oldukça bakir bir konudur.
Kaynaklar:
Doğan ATLAY Neşri, Mut Tarihi- Doğuş Matbaası Karaman 1976
ENER Kasım, Tarih Boyunca Adana Ovasına Bir Bakış – Hakan Ofset, Adana 1993
GÜLCAN D. Ali, Karamanoğullarının Kökenleri ve Selçuk- Osmanlılar Karşısında Kişilikleri, Uğur Ofset, Eskişehir (tarihsiz) KONYALI İ. Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi – Baha Matbaası, İstanbul 1967
ÖNDER Mehmet, 15. Mut Karacaoğlan Semineri bildirisi – Yeni Matbaa Mut 1986
SEVİM Ali Prof. Dr. , YÜCEL Yaşar Prof. Dr.Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi – Ankara 1989
SEVİM Ali Prof. Dr. , YÜCEL Yaşar Prof. Dr. Türkiye Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1990
ŞİKÂRİ’nin Karamanoğulları Tarihi, Yeni Kitap Basımevi, Konya 1946 UZLUK Feridun Nafiz – GENCOSMAN M. Nuri, Selçuki Devletleri Tarihi, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1943
ÜNAL Tahsin, Karamanoğulları Tarihi, Arı Basımevi, Konya 1986
.
KARAMANOĞLU MEHMET BEY
Karamanoğlu Mehmet Bey Karamanoğulları’nın ikinci beyi Kerimü’d-din Karaman’ın oğludur. Doğum tarihi belli olmayıp ölümü 1280’dir. Mehmet Bey askerî ve idarî yönden bilgili bir devlet adamı idi. Bilim adamlarını etrafına toplayıp onlara büyük önem vermiştir. Dil Devriminde Atatürk’e ilham kaynağı olmuştur.
XIII. yüzyıl ortalarında Selçuklular, genellikle edebi dil olarak Farsçayı, devlet işlerinde Arapçayı kullanırlardı. Halk ise öz dilleri olan Türkçeyi kullanıyordu. Mehmet Bey millet olarak birlikte yaşamanın ilk şartı olan dil birliğinin sağlanmasının gerekliliğine inanıyordu. Bu birliği gerçekleştirmek için Toroslar üzerinde yaşayan bütün Türkmen boylarını çevresinde toplayarak bir ordu oluşturdu.
“Şimden gerü hiç gimesne divanda, dergahda, bergahda ve dahı her yerde Türk dilinden özge söz söylemeye.” 13 Mayıs 1277
Üzerine gönderilen Selçuklu ve Moğol kuvvetlerini büyük bir yenilgiye uğratarak Konya’ya girdi. Burada yaşayan Selçuklu Türkleri, Karamanoğulları ile birlik oldular.
Kısa zamanda Konya vilayeti ve bazı çevre iller Karamanoğullarının hâkimiyeti altına girdi. Daha sonra Selçuklu Sultanı İzzettin Keykavus’un oğlu Gıyaseddin Siyavuş’u başa geçiren Mehmet Bey’in kendisi de vezir oldu. İlk önceleri Moğol baskısına başarı ile karşı koymasına birçok kere galip gelmesine rağmen, daha sonraki çarpışmaların birinde iki kardeşi ile beraber şehit düşmüştür. İdareciliği sırasında Türkçeyi resmi dil olarak ilan eden fermanını vermiştir. Bu fermanda “Bugünden sonra divanda, dergâhta ve bargâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil kullanılmayacaktır.” diyerek siyasî ve askerî bir zafer değil aynı zamanda kültürel bir zafer kazanmıştır.
Karamanoğlu beylerinin listesi 1250-1487 yılları arasında Anadolu’da hüküm süren beyliklerden biri olan Karamanoğulları beylerinin listesi:
1.Nûre Sûfî Bey (1250?-1256?)
2.Kerîmeddin Karaman Bey (1256?-1261)
3.I. Şemseddin Mehmed Bey (1261-1283)
4.Güneri Bey (1283-1300)
5.Bedreddin Mahmud Bey (Mecdeddin) (1300-1308)
6.Yahşı Han Bey (1308-1312)
7.I. Bedreddin İbrahim Bey (1312-1333)
8.Alâeddin Halil Mirza Bey (1333-1348)
9.I. Bedreddin İbrahim Bey (ikinci kez) (1348-1349)
10.Fahreddin Ahmed Bey (1349-1350)
11.Şemseddin Bey (1350-1351)
12.Hacı Sûfi Burhâneddin Musa Bey (1351-1356)
13.Seyfeddin Süleyman Bey (1356-1357)
14.I. Damad Alâeddin Ali Bey (1357-1398)
15.II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey (Gıyâseddin) (1398-1399)
16.II. Damad Bengi Alâeddin Ali Bey (1418-1419, 1423-1424)
17.II. Damad İbrahim Bey (1424-1464)
18.Sultanzâde İshak Bey (1464-1464)
19.Sultanzâde Pîr Ahmed Bey (1464-1469)
20.Kasım Bey (1469-1483)
21.Turgutoğlu Mahmud Bey (1483-1487)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder